Τι είναι η Φωσφατιδυλοσερίνη;

Τι είναι η Φωσφατιδυλοσερίνη; Λοιπόν, όλοι καταναλώνουμε Φωσφατιδυλοσερίνη κάθε μέρα, αλλά δυστυχώς, οι περισσότεροι από εμάς έχουμε έλλειψη. Η Φωσφατιδυλοσερίνη είναι διαθέσιμη σε διάφορες τροφές, όπως η σόγια (που είναι η κύρια πηγή), τα λευκά φασόλια, τους κρόκους αυγού, τα συκώτι του κοτόπουλου, και το χοιρινό συκώτι.

Δυστυχώς, είναι δύσκολο τα σώματά μας να απορροφήσουν ικανοποιητικές ποσότητες από τη διατροφή μας. Σε αυτό το άρθρο θα εξηγήσουμε τι είναι η Φωσφατιδυλοσερίνη και θα ανακαλύψουμε αν είναι όντως το πιο αποτελεσματικό  φυσικό νοοτροπικό.

Τι είναι η Φωσφατιδυλοσερίνη;

Η Φωσφατιδυλοσερίνη είναι ένα φωσφολιπίδιο μιας κυτταρικής μεμβράνης, είναι ένα συστατικό της κυτταρικής μεμβράνης που υπάρχει σε καθένα από τα 20 τρισεκατομμύρια κύτταρά μας. Στο σώμα, καταλαμβάνει περίπου 2-15% των κυτταρικών μεμβρανών μας, αλλά τα υψηλότερα επίπεδα συγκέντρωσης βρίσκονται στον εγκέφαλο όπου είναι ιδιαίτερα σημαντική, και όπου αποτελεί το 10-20% της συνολικής ποσότητας φωσφολιπιδίων (1).

Οι βασικές μονάδες του εγκεφάλου και τα νευρικά συστήματα ονομάζονται νευρώνες (νευρικά κύτταρα). Το κομμάτι της εξόδου στον νευρώνα ονομάζεται άξος (νευρική ίνα), όταν ένας νευρώνας θέλει να μιλήσει με έναν άλλο νευρώνα, στέλνει ένα ηλεκτρικό μήνυμα μέσω του άξου.

Οι άξονες καλύπτονται από ένα στρώμα που ονομάζεται στρώμα μυελίνης. Το στρώμα μυελίνης προστατεύει και μονώνει τον άξο, επιτρέποντας ηλεκτρικά σήματα να μεταφερθούν γρήγορα και αποτελεσματικά ανάμεσα στους νευρώνες.

Το στρώμα μυελίνης είναι ιδιαίτερα πλούσιο σε Φωσφατιδυλοσερίνη. Τελευταία, έχει βρεθεί ότι η Φωσφατιδυλοσερίνη βελτιώνει τη λειτουργία των νευρώνων, και βοηθά στη λειτουργική αναδημιουργία και αποκατάσταση της κανονικής λειτουργίας στους τραυματισμένους νευρώνες (2).

Η Φωσφατιδυλοσερίνη στον εγκέφαλο

Η πρόσφατη ανακάλυψη του κρίσιμου ρόλου της Φωσφατιδυλοσερίνη στην ενεργοποίηση των σημαντικών μεταδόσεων σημάτων και στη ρύθμιση της βασικής απελευθέρωσης νευροδιαβιβαστών (ακετυλχολίνη, νορεπινεφρίνη, σεροτονίνη και ντοπαμίνη) και τη λειτουργία των αποδεκτών, έχει ενισχύσει το ενδιαφέρον για τη σχέση που έχει η Φωσφατιδυλοσερίνη στην εγκεφαλική λειτουργία (3-5).

Ορίστε μια εικόνα που δείχνει τη διπλή στρώση φωσφολιπιδίων των κυτταρικών μεβρανών:

Η ακετυλχολίνη (Ach) είναι συχνά γνωστή ως ο “‘έξυπνος” νευροδιαβιβαστής, και είναι ζωτικής σημασίας για τη μάθηση, την μνήμη και την αύξηση του εύρους της προσοχής μας 

μέσα από τους “χολιενεργικούς” μεταφορείς (χολινεργική σύναψη). Έχει δημιουργηθεί από ακετυλ- CoA και χολίνη για αυτό συχνά η χολίνη περιλαμβάνεται στις στρώσεις νοοτροπικών. Η νορεπινεφρίνη (γνωστή και ως νοραδρεναλίνη) σχετίζεται με την ψυχική υγεία, τη συγκέντρωση και την ετοιμότητα. Η ντοπαμίνη σχετίζεται με τα κίνητρα και τη συγκέντρωση. Η σεροτονίνη σχετίζεται με την καλή διάθεση και το βελτιωμένο ύπνο, η έλλειψη σεροτονίνης σχετίζεται έντονα με την κατάθλιψη και την φτωχή συγκέντρωση.

Αυτές οι επιδράσεις των νευροδιαβιβαστών κάνουν τους ανθρώπους που λαμβάνουν Φωσφατιδυλοσερίνη να παρατηρήσουν μια πολύ καθοριστική αλλαγή, καθώς αισθάνονται ότι ο εγκέφαλός τους είναι πιο καθαρός και πιο κοφτερός.

Μπορούν να συγκεντρωθούν πιο εύκολα, να προσέξουν, να θυμηθούν ονόματα και τοποθεσίες από το παρελθόν, να σχηματίσουν πιο καθαρές και ολοκληρωμένες προτάσεις. Επίσης, έχουν καλύτερη διάθεσή και βελτιωμένο ύπνο.

Πλεονεκτήματα που έχει η Φωσφατιδυλοσερίνη

Πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι η από του στόματος χορήγηση φωσφατιδυλοσερίνης βελτιώνει την επανόρθωση της μνήμης που συμβαίνει κατά τη διάρκεια του φυσιολογικού γήρατος (6).

Ένα άλλο βασικό πλεονέκτημα της φωσφατιδυλοσερίνης είναι η επίδραση στις περιοχές του υποθαλάμου και του ιππόκαμπου στον εγκέφαλο. Και οι δύο αυτές περιοχές εργάζονται μαζί για να ρυθμίσουν την απελευθέρωση της κορτιζόλης, που είναι η βασική ορμόνη του άγχους που απελευθερώνει το σώμα από τον φλοιό των επινεφριδίων. Η κορτιζόλη λειτουργεί ανάλογα με την ανατροφοδότηση που λαμβάνει έτσι ώστε όταν έχει απελευθερωθεί αρκετή, ο υποθάλαμος και ο ιππόκαμπος το διαισθάνονται και μειώνουν την πόσοτητα CRH (Ορμόνη απελευθέρωσης κορτιζονοτροπίνης) που απελευθερώνεται από τον υπόθάλαμο, κάτι που ενεργοποιεί τον ενδοκρινή αδένα να παράγει λιγότερη ACTH (αδρενοκορτικοτροπική ορμόνη), που λέει στον επινεφριδιακό αδένα να παράγει λιγότερη κορτιζόλη.

Όμως, όταν τα επίπεδα κορτιζόλης είναι χρόνια αυξημένα, για παράδειγμα, όταν έχουμε χρόνιο άγχος, ο υποθάλαμος και ο ιππόκαμπος χάνουν την ευαισθησία τους στην κορτιζόλη, οπότε οι CRH και ACTH απελευθέρωση δεν μειώνεται, και έτσι η παραγωγή κορτιζόλης στον επινεφριδιακό αδένα δεν απενεργοποιείται.

Αυτό σημαίνει ότι καταλήγουμε με χρόνια αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης. Η φωσφατιδυλοσερίνη μπορεί να ευαισθητοποιήσει ξανά τα κύτταρα του υποθαλάμου και του ιπποκάμπου στην κορτιζόλη έτσι ώστε να “ακούσουνν” το μήνυμα της ανατροφοδότησης ξανά και να μειώσουν την CRH και ACTH, που μειώνει την παραγωγή κορτιζόλης (5,6,7

Το επίπεδο φωσφατιδυλοσερίνης στο σώμα μειώνεται με την ηλικία και η μειωμένη ωσφατιδυλοσερίνη σχετίζεται με γνωστικές βλάβες και παθογένησης στην ασθένεια του Αλτσχάιμερ (AD) (10,11).

Αποτελέσματα ερευνών για τις επιδράσεις της Φωσφατιδυλοσερίνης ως νοοτροπικό

Οι πιο πρόσφατες μελέτες του 2020, βρήκαν ότι τα διατροφικά συμπληρώματα διατροφής με φωσφατιδυλοσερίνη αύξησαν σημαντικά την αντίσταση στο οξειδωτικό στρες, μείωσαν την αντίδραση στο γήρας, και μπορεί να έχουν μια προληπτική επίδραση σε ασθένειες που σχετίζονται με το γήρας πέρα από το ότι παρατείνουν το προσδόκιμο ζωής (12).

Το οξειδωτικό στρες παίζει ένα σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη ασθενειών που σχετίζονται με το γήρας όπως η αρθρίτιδα, ο διαβήτης, η άνοια, ο καρκίνος, η αθηροσκλήρωση, οι καρδιαγγειακές παθήσεις, η παχυσαρκία, η οστεοπόρωση, και μεταβολικά σύνδρομα τα οποία έχουν αποδειχτεί από πολλές μελέτες (13,14).

Μια άλλη πρόσφατη μελέτη που διερεύνησε τους ρόλους και τη σημασία της φωσφατιδυλοσερίνης βρήκε ότι τα συμπληρώματα με (300-800 mg ανά ημέρα) με ασφάλεια καθυστερούν ή ανατρέπουν τις αλλαγές και την επιδείνωση στα νευρικά κύτταρα και υποστηρίζει τις γνωστικές λειτουργίες.

Αυτό περιλαμβάνει το σχηματισμό της βραχυπρόθεσμης μνήμης, την ενίσχυση της μακροπρόθεσμης μνήμης, την ικανότητα δημιουργίας νέων αναμνήσεων, την ικανότητα να ανακαλέσετε αναμνήσεις, την ικανότητα να μάθετε και να θυμηθείτε πληροφορίες, την ικανότητα να εστιάσετε την προσοχή σας και να συγκεντρωθείτε, την δυνατότητα να σκεφτείτε λογικά και να λύσετε προβλήματα, της γλωσσικές δεξιότητες και την δυνατότητα επικοινωνίας. Επίσης υποστηρίζει τις κινητικές λειτουργίες, ειδικά τις γρήγορες αντιδράσεις και τα αντανακλαστικά (15).

Μια μελέτη του 2011 έλεγξε 18 άνδρες κολλεγιακής ηλικίας μετά από 14 ημέρες που λάμβαναν συμπληρώματα με 400mg φωσφατιδυλοσερίνης σε μια σειρά από αφαιρετικά τεστ, (π.χ. Να μετρήσουν ανάποδα από το 100 ανά 7, 6 ή 3 αριθμούς). Βρήκαν όταν η ομάδα που λάμβανε συμπληρώματα με φωσφατιδυλοσερίνη μείωσε το χρόνο το χρόνο που χρειαζόταν για ένα σωστό υπολογισμό κατά 20%, μείωσε το συνολικό αριθμό των σφαλμάτων κατά 39% και αύξησε τον αριθμό των σωστών υπολογισμών κατά 13% πάνω από την εικονική ομάδα (16).

Δύο δοκιμές ανοιχτού εργαστηρίου σε μεγαλύτερους ηλικιακά ασθενείς που υπέφεραν από ήλπια γνωστική μείωση (απώλεια μνήμης που προκαλείται στους ανθρώπους που γερνούν αλλά είναι κατά τα άλλα κλινικά υγιείς), βρήκε ότι η λήψη συμπληρωμάτων με 300mg φωσφατιδυλοσερίνης την ημέρα βελτίωσε τη γνωστική απόδοση στις δοκιμές της λεκτικής μάθησης, της λεκτικής ανάκλησης, της λεκτικής ευφράδειας, της οπτικής μάθησης, της προσοχής, των επικοινωνιακών δεξιοτήτων, της πρωτοβουλίας, της κοινωνικοποίησης και της αυτο-επάρκειας (17,18).

Μια παρόμοια μελέτη που διήρκησε για 90 ημέρες βρήκε τα ίδια αποτελέσματα, αλλά βρήκε επίσης ότι οι συμμετέχοντες στη μελέτη βελτίωσσαν την ικανότητά τους να ανακαλέσου ονόματα και πρόσωπα (19).

Περαιτέρω μελέτες στη μνήμη και την φωσφατιδυλοσερίνη βρήκαν ότι οι μεγαλύτεροι ηλικιακά άνθρωποι που ένιωσαν ότι η μνήμη τους χειροτέρευε είχαν 42% αύξηση στην ικανότητά τους να ανακαλέσουν λέξεις (20), καθώς και πέτυχαν μια σημαντική βελτίωση στη αναγνώριση μνήμης, την ανάκληση μνήμης, την εκτελεστική λειτουργία και την νοητική ευελιξία (21), μετά τη λήψη συμπληρωμάτων κατά 300mg την ημέρα.

Το 2015, τα συμπληρώματα διατροφής με φωσφατιδυλοσερίνη αποδείχτηκαν ότι μειώνουν τα βασικά συμπτώματα κατάθλιψης στους μεγαλύτερους ηλικιακά ανθρώπους μειώνοντας τις  βασικές συγκεντρώσεις κορτιζόλης (22).

Το 2016, μια μελέτη έδειξε συσχετίσεις ανάμεσα στα διατροφικά συμπληρώματα, τη ρύθμιση της κορτιζόλης, τον ύπνο και πιθανές επιπλοκές στη νόσό του Αλτσχάιμερ, και ότι τα συμπληρώματα με φωσφατιδυλοσερίνη βοηθούν την αποκατάσταση των συγκεντρώσεων κορτιζόλης, έτσι ενδέχεται να βελτιώσουν τις διαταραχές στον ύπνο και να ρυθμίσουν την ποιότητα του ύπνου κάτι που διευκολύνει τον εγκέφαλο και να διατηρεί θετικά ή να αυξήσει τις λειτουργίες του εγκεφάλου και συνεπώς να μειώσει τον κίνδυνο γνωστικής βλάβης και άνοιας (23).

Επιπρόσθετα, τα συμπληρώματα με φωσφατιδυλοσερίνη σχετίστηκαν με το αίσθημα λιγότερου άγχος και την καλύτερη διάθεση στους νέους ενήλικες, όταν λάμβαναν 300mg κάθε μέρα για ένα μήνα (24).

Τα ευρήματα, επίσης, προτείνουν ότι η φωσφατιδυλοσερίνη είναι ένα αποτελεσματικό συμπλήρωμα διατροφής για την καταπολέμηση του άγχους που προκαλείται από την άσκηση και την πρόληψη της φυσιολογικής επιδείνωσης που μπορεί να συνοδέψει την υπερβολική άσκηση. Τα συμπληρώματα με φωσφατιδυλοσερίνη προάγουν την επιθυμητή ορμονική κατάσταση για τους αθλητές αυξάνοντας τυφλά τα επίπεδα κορτιζόλης (25,26).

Η φωσφατιδυλοσερίνη μπορεί επίσης να βοηθήσει με τα συμπτώματα που σχετίζονται με την ADHD. Για παράδειγμα, μια μελέτη του 2014 στην Ιαπωνία βρήκε ότι τα παιδιά ηλικίας μεταξύ 4-14 ετών που λάμβαναν συμπληρώματα με 200mg την ημέρα από φωσφατιδυλοσερίνη βελτίωσαν αισθητά τη βραχυπρόθεσμη μνήμη τους, τα προβλήματα έλλειψης προσοχής και την παρορμητικότητα (27).

Ποια είναι η καλύτερη δόση;

Η προτεινόμενη δόση για την φωσφατιδυλοσερίνη είναι 100mg που λαμβάνεται 3 φορές την ημέρα με τα γεύματα. Αυτή η δοσολογία έχει αποδειχτεί ότι βοηθά τους ανθρώπους με γνωστική μείωση και τους ανθρώπους που θέλουν να βελτιώσουν τη γνωστική λειτουργία τους (28).

Όμως, με κάθε συμπλήρωμα είναι σημαντικό να κρίνετε τα επίπεδα των συμπληρωμάτων σύμφωνα με τις δικές σας απαιτήσεις, δεν υπάρχει μια μαγική συνταγή για όλα. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τους ανθρώπους που θέλουν η φωσφατιδυλοσερίνη να τους βοηθήσει να μειώσουν τα υψηλά επίπεδα κορτιζόλης για να μειώσουν το άγχος τους. Σε επιστημονικές μελέτες, βρήκαμε ότι οι άνθρωποι με υψηλά επίπεδα κορτιζόλης μπορεί να χρειάζονται πάνω από 300mg  την ημέρα για να δουν διαφορά, και μπορεί να χρειαστούν έως 800mg την ημέρα (15).

Όμως, μόλις το σώμα χτίσει τα δικά του επίπεδα σε φωσφατιδυλοσερίνη, και τα επίπεδα κορτιζόλης επιστρέψουν στο κανονικό, αυτή η υψηλή δόση σε φωσφατιδυλοσερίνη μπορεί να επιστρέψει στο κανονικό. Το βασικό σημείο είναι η κοινή λογική και το να αντιλαμβάνεστε την αλλαγή στα συμπτώματά σας. Ξεκινήστε με 100mg την ημέρα και σταδιακά αυξήσετε προσθέτοντας 100mg την ημέρα για 4-5 ημέρες. Αν οποιαδήποτε στιγμή μετά την αύξηση της δόσης θεωρήσετε ότι είστε στην “τσίτα” ή ότι είστε ευέξεπτοι, ή αν επηρεαστεί ο ύπνος σας, είναι ένα σημάδι ότι έχετε ξεφύγει από το σωστό επίπεδο για εσάς, και θα πρέπει να μειώσετε τη δόση.

Αναφορές:

(1) Zanotti, A., Rubini, R., Calderini, G., and Toffano, G., 1987, Pharmacological properties of phosphatidylserine: effects on memory function, in: “Nutrients and Brain Function,” W.B. Essman, ed., Karger, Basel, pp. 95–102.

(2) Abay ZC, Wong MY, Teoh JS, Vijayaraghavan T, Hilliard MA,Neumann B (2017) Phosphatidylserine save-me signals drive functional recovery of severed axons in Caenorhabditis elegans. Proc. Natl. Acad. Sci. USA 114, E10196–E10205. 13.

(3) Kim, H. Y., Huang, B. X., & Spector, A. A. (2014). Phosphatidylserine in the brain: metabolism and function. Progress in lipid research, 56, 1–18.

(4) Crook TH, Tinklenberg J, Yesavage J, Petrie W, Nunzi MG, Massari DC. Effects of phosphatidylserine in age-associated memory impairment. Neurology 1991;41:644–9.

(5) Crook T, Petrie W, Wells C, Massari DC. Effects of phosphatidylserine in Alzheimer’s disease. Psychopharmacol Bull 1992;28:61–6.

(6) Lee B, Sur BJ, Han JJ, Shim I, Her S, Lee YS, Lee HJ, Hahm DH(2015) Oral administration of squid lecithin-transphos-phatidylatedphosphatidylserineimprovesmemoryimpairment in aged rats. Prog Neuropsychopharmacol BiolPsychiatry 56:1–10.

(7) Monteleone P, Maj M, Beinat L, Natale M, Kemali D, Blunting by chronic phosphatidylserine administration of the stress-induced activation of the hypothalamo-pituitary-adrenal axis in healthy men. Eur J Clin Pharmacol. 1992;42(4):385-8.

(8) Monteleone P, Beinat L, Tanzillo C, Maj M, Kemali D, Effects of phosphatidylserine on the neuroendocrine response to physical stress in humans, Neuroendocrinology. 1990 Sep;52(3):243-8.

(9) Hellhammer J, Hero T, Franz N, Contreras C, Schubert M. Omega-3 fatty acids administered in phosphatidylserine improved certain aspects of high chronic stress in men. Nutr Res. 2012 Apr;32(4):241-50.

(10) Cunnane SC, Schneider JA, Tangney C, Tremblay-Mercier J,Fortier M, Bennett DA, Morris MC (2012) Plasma and brain fatty acid profiles in mild cognitive impairment andAlzheimer’s disease. J Alzheimers Dis 29:691–697.

(11) Suleimanova RR, Hudz EA, Melnychuk DO, Kalachniuk LH(2017) Age-related changes phospholipids of sterlet in liver and dorsal muscles. Ukr Biochem J 89:71–75.

(12) Kim, B., Park, S. Phosphatidylserine modulates response to oxidative stress through hormesis and increases lifespan via DAF-16 in Caenorhabditis elegans. Biogerontology (2020).

(13) Liguori, I., Russo, G., Curcio, F., Bulli, G., Aran, L., Della-Morte, D., Gargiulo, G., Testa, G., Cacciatore, F., Bonaduce, D., & Abete, P. (2018). Oxidative stress, aging, and diseases. Clinical interventions in aging, 13, 757–772.

(14) H Van Remmen, Oxidative Stress And Age-related Diseases, Innovation In Aging, Volume 2, Issue Suppl_1, 1 November 2018, Page 347.

(15) Michael J. Glade Ph.D., Kyl Smith D.C., Phosphatidylserine and the human brain, Nutrition 31 (2015) 781–786

(16) Parker AG1, Gordon J, Thornton A, Byars A, Lubker J, Bartlett M, Byrd M, Oliver J, Simbo S, Rasmussen C, Greenwood M, Kreider RB, The effects of IQ PLUS Focus on cognitive function, mood and endocrine response before and following acute exercise, J Int Soc Sports Nutr. 2011 Oct 21;8:16.

(17) Kidd, Parris. (1996). Phosphatidylserine; Membrane Nutrient for Memory. A Clinical and Mechanistic Assessment. Altern. Med. Rev..1

(18) Caffara P, Santamaria V. The effects of phosphatidylserine in patients with mild cognitive decline. An open trial. Clin Trials J 1987;24:109–14.

(19) ] Schreiber S, Kampf-Sherf O, Gorfine M, Kelly D, Oppenheim Y, Lerer B. An open trial of plant-source derived phosphatidylserine for treatment of age-related cognitive decline. Isr J Psychiatry Relat Sci 2000;37:302–7.

(20) Richter Y, Herzog Y, Cohen T, Steinhart Y. The effect of phosphatidylserine containing omega-3 fatty acids on memory abilities in subjects with subjective memory complaints: a pilot study. Clin Interv Aging 2010;5: 313–6.

(21) Richter Y, Herzog Y, Lifshitz Y, Hayun R, Zchut S. The effect of soybean derived phosphatidylserine on cognitive performance in elderly with subjective memory complaints: a pilot study. Clin Interv Aging 2013;8: 557–63.

(22) Komori T. The Effects of Phosphatidylserine and Omega-3 Fatty Acid-Containing Supplement on Late Life Depression. Ment Illn 2015;7:5647.

(23) Pistollato, F., Sumalla Cano, S., Elio, I., Masias Vergara, M., Giampieri, F., & Battino, M. (2016). Associations between Sleep, Cortisol Regulation, and Diet: Possible Implications for the Risk of Alzheimer Disease. Advances in nutrition (Bethesda, Md.), 7(4), 679–689.

(24) Benton D, Donohoe RT, Sillance B, Nabb S: The Influence of phosphatidylserine supplementation on mood and heart rate when faced with an acute stressor. Nutr Neurosci. 2001, 4 (3): 169-178.

(25) Starks, M.A., Starks, S.L., Kingsley, M. et al. The effects of phosphatidylserine on endocrine response to moderate intensity exercise. J Int Soc Sports Nutr 5, 11 (2008).

(26) Hellhammer, J., Vogt, D., Franz, N., Freitas, U., & Rutenberg, D. (2014). A soy-based phosphatidylserine/ phosphatidic acid complex (PAS) normalizes the stress reactivity of hypothalamus-pituitary-adrenal-axis in chronically stressed male subjects: a randomized, placebo-controlled study. Lipids in health and disease, 13, 121.

(27) Hirayama S, Terasawa K, Rabeler R, Hirayama T, Inoue T, Tatsumi Y, Purpura M, Jäger R, The effect of phosphatidylserine administration on memory and symptoms of attention-deficit hyperactivity disorder: a randomised, double-blind, placebo-controlled clinical trial, J Hum Nutr Diet. 2014 Apr;27 Suppl 2:284-91.

(28) “Phosphatidylserine,” Examine.com, published on 10 April 2013, last updated on 14 June 2018.